Gratis
Gratis is een term uit het Latijn en wordt gebruikt in diverse Romaanse en Germaanse talen (zoals Nederlands, Afrikaans, Deens, Duits, Engels, Frans, Fries, Noors, Portugees, Spaans, Zweeds, Italiaans) in de betekenis van 'kosteloos' (ergens niet voor hoeven te betalen). In de zelfde lijn van gratis kennen we; Om niet, Pro bono en Pro Deo
De algemene betekenis van ‘Gratis’ is dat de ontvanger niet hoeft te betalen. Ergens niet voor te hoeven betalen geeft een goed gevoel. Geld (het betaalmiddel) is voor de meeste mensen een schaars goed. Gratis is te zien als een betaling zonder gebruik te maken van een wettigbetaalmiddel. Gratis is een gift, cadeau, donatie of geschenk en wie vindt het niet leuk om iets gratis te ontvangen.
Geef iemand met z'n verjaardag een passend cadeau. De ontvanger zal niet z'n portemonnee trekken om te betalen, maar het afdoen met een handdruk, zoen en veel blijdschap in de ogen. Betalen doen we, maar niet altijd met een wettigbetaalbetaalmiddel.
Om te voorkomen dat elke transactie een gratis transactie wordt, is gratis aan regels gebonden. Een huis gratis weggeven aan je kind is gratis met een staartje. De belastingdienst belast deze transactie. Zij ziet deze gift als een handeling die er toe strekt dat de schenker een ander ten koste van eigen vermogen verrijkt en daar wil de belasting (= de samenleving) van mee profiteren. Waarom wil ze dat? lees verder>>
Gratis versus libre
Gratis versus libre is het onderscheid tussen de twee betekenissen van het Engelse bijvoeglijke naamwoord "free", namelijk "kosteloos" (gratis) en "met weinig of geen beperkingen" (libre of vrij). De dubbelzinnigheid van "free" kan problemen veroorzaken, waar het onderscheid belangrijk is. Dit is bijvoorbeeld het geval bij wetten met betrekking tot het gebruik van informatie, zoals auteursrechten en patenten.
Trivia
Trivia is het meervoud van trivium. In het oude Griekse onderwijs zijn dat de drie basisvakken van de zeven vrije kunsten (artes liberales): overtuigen (retorica), onderzoeken (dialectica), schrijven (grammatica). Zij werden eeuwenlang beschouwd als de basis van iedere scholing, en als noodzakelijke voorbereiding van de ‘vrije mens’ op het praktische leven (ethica). Later is trivia "feiten, (bijzondere) weetjes" gaan betekenen.
- In 1966 smeedde Robert Heinlein het begrip There Ain't No Such Thing As A Free Lunch, wat wil zeggen dat er voor gratis zaken achteraf betaald zal moeten worden.
Voorbeeld
- Freeware is gratis en (meestal) niet vrij, opensourcesoftware of vrije software is gratis en vrij: het recht om de broncode van de software te herverdelen.
